รถขับชิดซ้ายและชิดขวา

วรากรณ์ สามโกเศศ
มติชน
วันที่ 10 กันยายน พ.ศ. 2552


เกือบ 250 ประเทศในโลกนี้มีระบบการขับขี่รถยนต์
ที่แตกต่างกันอย่างน่าประหลาดใจ
ประเทศส่วนใหญ่ขับรถชิดขวา
และนับวันก็จะมีมากประเทศขึ้นเรื่อยๆ
ที่เปลี่ยนจากขับชิดซ้ายมาเป็นชิดขวา
อย่างไรก็ดี ประเทศซามัว (Samoa)
ซึ่งอยู่ในหมู่เกาะปาซิฟิกกลับสวนทาง
โดยตั้งแต่เดือนกันยายน 2009 เป็นต้นไป
รถทุกคันต้องเปลี่ยนจากขับชิดขวาเป็นขับชิดซ้ายหมด
ทั้งนี้เนื่องจากมีรถใช้แล้วจากออสเตรเลีย
และนิวซีแลนด์ซึ่งเป็นประเทศขับ
ชิดซ้ายทะลักเข้าไปขายเป็นอันมาก
จนอาจเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย คำว่า "ขับชิดซ้าย"
ในภาษาอังกฤษคือ Left-Hand Traffic (LHT)
และขับชิดฝั่งตรงข้ามก็คือ Right-Hand Traffic (RHT)
ซึ่งแตกต่างจากคำว่า Left-Hand Drive (LHD)
ซึ่งหมายถึงรถพวงมาลัยซ้าย และ
Right-Hand Drive (RHD) รถพวงมาลัยขวา
ประเทศที่มี LHT จะบังคับให้ใช้ RHD
และประเทศที่มี RHT จะบังคับให้ใช้
LHD ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัย เนื่องจากรถที่ขับชิดซ้าย
และพวงมาลัยอยู่ด้านซ้ายจะมองเห็นรถที่วิ่งสวนมา
ไม่ได้ไกลหากมีรถบังอยู่ข้างหน้า ถ้าหากพวงมาลัยอยู่ฝั่งขวา
เพียงแค่ล้ำเส้นออกมาเล็กน้อยด้านขวา
คนขับก็จะเห็นรถที่ขับสวนมา
และเมื่อจะแซงรถคันหน้าก็จะกระทำได้อย่างปลอดภัยกว่ามาก
ในปัจจุบัน ร้อยละ 66 ของประชากรโลกอาศัยอยู่ในประเทศที่เป็น RHT
(ชิดขวาพวงมาลัยซ้าย) ร้อยละ 34 เป็น LHT (ขับชิดซ้าย-พวงมาลัยขวา)
แบบบ้านเรา ถ้านับความยาวของถนนในโลกกันแล้ว ร้อยละ 72
อยู่ภายใต้ระบบ RHT และร้อยละ 28
อยู่ภายใต้ระบบ LHT คำถามว่าเหตุใดจึง
ขับชิดด้านแตกต่างกันตอบได้ยากกว่าว่าเหตุใด
ที่เติมน้ำมันรถยนต์จึงอยู่ฝั่งขวาบ้างและ ฝั่งซ้ายบ้าง
คำตอบก็คือความจงใจ ถ้ามันอยู่ฝั่งเดียวกันหมด
คิวเติมน้ำมันตามสถานีบริการต้องยาวกว่าแน่นอน
เพราะเข้าเติมได้ด้านเดียวของปั๊มจ่ายน้ำมัน
เมื่อเติมได้สองข้างบางคันก็เข้าเติมด้านซ้ายของปั๊มจ่าย
และบางคันก็ด้านขวา
เหตุที่ทั้งโลกไม่ขับรถชิดถนนด้านเดียวกันก็
เพราะเหตุผลทางประวัติศาสตร์
ในตอนแรกของการที่คนส่วนใหญ่ถนัดขวา
ทำให้ชอบที่จะขับรถม้า ขี่ม้า ขับเกวียนชิดซ้าย
มือซ้ายถือแซ่เฆี่ยนม้าจะได้ไม่โดนคนขี่ม้าสวนมา
ส่วนมือขวาถือสายบังคับ และถือดาบป้องกันตนเอง
จากคนแปลกหน้าที่สวนมาอย่างสะดวกด้วย
นอกจากนี้คนถนัดขวามักขึ้นม้าด้านซ้าย
จึงมักชิดซ้ายเพื่อจะได้ไม่กีดขวางการจราจร
เชื่อกันว่าการชิดซ้ายมีมาแต่สมัยโรมันเมื่อ 2 พันกว่าปีก่อน
สาเหตุ ที่เปลี่ยนมาเป็นชิดขวาของคนส่วนใหญ่ในโลก
มีหลายคำอธิบายความเชื่อ บุคคลที่มีบทบาทสำคัญ
ในการเปลี่ยนมาชิดขวาก็คือนโปเลียน โบนาปาร์ต
เมื่อสองร้อยกว่าปีก่อนคนฝรั่งเศสขับชิดขวา
โดยมีกฎหมายระบุชัดเจนตั้งแต่ ค.ศ.1794
เชื่อกันว่าก่อนหน้าปฏิวัติฝรั่งเศสใน ค.ศ.1789
ผู้สูงศักดิ์จะนั่งรถม้าขับชิดซ้าย
ซึ่งเท่ากับเป็นการบังคับให้ชาวนาขับชิดขวาโดยปริยาย
ในช่วงวุ่นวายหลังปฏิวัติ ผู้สูงศักดิ์ทั้งหลายต้องการ
ปนเปกับชาวบ้านเพื่อหนีการถูกปล้นฆ่าหรือทำร้าย
จึงขับชิดขวาแทนฝั่งเก่า
เป็นผลให้คนส่วนใหญ่หันมาขับชิดขวากันไปหมด
นโปเลียนได้นำการจราจรชิดขวาหรือ RHT
มายังประเทศในยุโรปที่ยึดครองได้ สมัยก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง
ในทศวรรษ 1930 ฮิตเลอร์สั่งให้เช็กโกสโลวาเกีย ออสเตรีย
และอีกหลายประเทศใช้ RHT ประเทศที่รอดพ้น
จากการยึดครองและคำสั่ง เช่น อังกฤษ
จึงรักษาประเพณีชิดซ้ายไว้ได้
สหรัฐอเมริกาซึ่งเป็นประเทศเกิดใหม่ ก่อนปฏิวัติฝรั่งเศส
แต่เดิมก็เป็น LHT เหมือนอังกฤษซึ่งเป็นประเทศแม่
แต่เปลี่ยนเป็น RHT เมื่อราวใกล้ ค.ศ.1800
เชื่อกันว่าพวกขับรถบรรทุกของด้วยเกวียนขนาดใหญ่
ใช้ม้าหลายตัวลาก ย้ายจากขับชิดซ้ายมาชิดขวา
เนื่องจากคนขับนั่งอยู่ข้างหลังม้าตัวสุดท้ายด้าน ซ้าย
เพื่อใช้มือขวาถือแส้ควบคุมม้า
การจะมองเห็นรถที่วิ่งสวนมาได้ถนัด
ก็จำเป็นต้องขับชิดขวา ในศตวรรษ ที่ 20
หรืออีก 100 ปีต่อมา Henry Ford
บิดารถยนต์ของอเมริกาตัดสินใจผลิตรถยนต์จำนวนมาก
ด้วยการมีพวงมาลัยบังคับ อยู่ด้านซ้าย
เหตุผลก็คือเพื่อให้ผู้โดยสารขึ้นรถได้สะดวก
เมื่อรถจอดชิดขวาก็สามารถก้าวขึ้นจากด้านขวาคู่กับคนขับ
(รถสมัยนั้นมีที่นั่งตอนเดียว) ซึ่งนั่งอยู่ด้านซ้าย
เมื่อ RHT ถูกกำหนดขึ้นเป็นมาตรฐานเช่นนี้
ในเวลาต่อมาประเทศต่างๆ ก็ปฏิบัติตามกัน ประเทศ
ที่แปลกก็คือแคนาดา เดิมเป็น LHT
เพราะความใกล้ชิดกับอังกฤษ แต่บางท้องถิ่น
ที่มีคนฝรั่งเศสอยู่อาศัยมากก็เป็น RHT
ดังนั้นในประเทศเดียวกันจึงมีทั้งชิดขวาและซ้ายมือ
วุ่นกันไปหมดอยู่นาน
จนในที่สุดกลายเป็น RHT ตามอเมริกาในทศวรรษ 1920
ประเทศที่ขับชิด ซ้ายส่วนใหญ่มักเป็นอาณานิคมของอังกฤษเก่า
หรือวัฒนธรรมอังกฤษครอบงำ ทั้งในเอเชีย
เช่น มาเลเซีย สิงคโปร์ ศรีลังกา บรูไน พม่า
(เปลี่ยนมาเป็นชิดขวาเมื่อปี 1970)
ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ ฮ่องกง เนปาล ญี่ปุ่น
(ไทยขับชิดซ้ายเนื่องจากอิทธิพลจากอังกฤษ)
แอฟริกา เช่น Tanzania Tonga Uganda
Zambia Malta Malawi ฯลฯ รวม 75 ประเทศ
ส่วนประเทศขับ ชิดขวาก็ได้แก่ประเทศในยุโรปเกือบทั้งหมด
และอดีตอาณานิคมเก่าหรือวัฒนธรรมยุโรปครอบงำ
(ประเทศในตะวันออกกลาง ยุโรปตะวันออก
อเมริกาใต้ ตลอดจนแอฟริกา) รวม 164 ประเทศ
ประเทศที่ ปวดหัวก็คือประเทศที่มีถนนติดต่อกับเพื่อนบ้าน
แต่มีระบบจราจรคนละด้านของถนน
ลองพิจารณาดูบ้านเราก็จะพบว่ามีมาเลเซีย
เพื่อนบ้านของเราประเทศเดียวเท่านั้นที่มี LHT เหมือนเรา
พม่า ลาว และเขมร มี RHT และเมื่อลึกเข้าไปอีก
ก็จะเป็นเวียดนามซึ่งเป็น RHT อีกเช่นกัน
การขับรถข้ามพรมแดนจึงต้องระวังมากเป็นพิเศษ
(หากข้ามสะพานมิตรภาพไทย-ลาว
ก็ไปวนวงเวียนปรับการชิดถนนในฝั่งลาว
และสะพานที่มุกดาหารก็มาปรับในฝั่งบ้านเรา)
มีอยู่ประเทศหนึ่งใน
ปัจจุบันที่มีทั้งระบบชิดซ้ายและชิดขวาอยู่ด้วยกัน
เป็นประเทศที่มีประชากรมากที่สุดในโลกนั่นก็คือจีน
บนแผ่นดินใหญ่ขับชิดขวา (ไต้หวันก็เช่นเดียวกัน)
ส่วนฮ่องกงและมาเก๊าขับชิดซ้าย แต่ที่
ประหลาดกว่านั้นก็คือมีประเทศหนึ่งที่มีการจราจรชิดขวา
ซึ่งปกติรถต้องมีพวงมาลัยอยู่ด้านซ้าย
แต่แปลกที่กว่าร้อยละ 80 ของจำนวนรถในท้องถนน
มีพวงมาลัยอยู่ด้านขวา ประเทศนี้อยู่ติดกับประเทศไทย
มากจนทำให้รถเหล่านี้มีพวงมาลัยอยู่ด้านเดียว
กับรถที่ใช้กันอยู่ในบ้านเรา?
หน้า 6