สูตรแห่งความสำเร็จในชีวิต

คอลัมน์ รื่นร่ม รมเยศ

เสฐียรพงษ์ วรรณปก

มติชน

ภาพ/เรื่อง

วันที่ 08 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552

มีพระสูตรอยู่สูตรหนึ่งบรรยายถึงมงคลแห่งชีวิต 38 ประการ

เริ่มตั้งแต่ขั้นพื้นฐานจนกระทั่งขั้นสูงสุด

คือการบรรลุนิพพานคำว่า "มงคล" แปลตามตัวอักษรว่า

เหตุที่ทำให้บุคคลเจริญก้าวหน้า แปลง่ายๆ

ตามประสาผมก็คือ "สูตรแห่งความสำเร็จ"นั่นเอง

ชีวิตจะประสบความสำเร็จไม่ว่าทางโลกหรือทางธรรม

จะต้องเดินตาม "สูตร" ที่ผู้รู้ท่านวางไว้ ถ้าเดินผิดสูตรเมื่อใด

นอกจากจะไม่เจริญแล้วยังจะฉิบหายอีกด้วย

ดุจเดียวกับยารักษาโรคนั่นแหละ

ป่วยเป็นโรคอะไรก็ต้องกินยาตามสูตรของหมอหรือตามหมอสั่ง

จะกินส่งเดชไม่ได้สาเหตุที่พระพุทธองค์ทรงตรัสมงคล 38 ข้อ

ท่านเล่าไว้ว่า ชาวชมพูทวีปถกเถียงกันว่าอะไรคือมงคลแห่งชีวิต

บางพวกเสนอว่าการได้เห็นแต่สิ่งดีๆ เป็นมงคล

บางพวกว่าการได้ยินแต่เสียงที่ไพเราะเป็นมงคล...

แต่พวกอื่นคัดค้านหาเหตุผลมาหักล้างจนตกลงกันไม่ได้ว่า

ความคิดเห็นของฝ่ายใดถูกต้องว่ากันว่าไม่เฉพาะแต่มนุษย์ขี้เหม็น

เทวดาทั้งหลายก็เถียงกันด้วย แต่ก็ตกลงกันไม่ได้

จนกาลเวลาล่วงเลย 12 ปี ท้าวสักกเทวราช (พระอินทร์)

จึงนำคณะเทวดามาทูลถามพระพุทธเจ้าที่พระเชตวัน

พระพุทธเจ้าตรัสว่า มงคลที่คนทั้งหลายเข้าใจนั้นเป็นมงคลภายนอก

เป็นมงคลของ "นักคิด" คือคิดเอาว่าน่าจะเป็นอย่างนั้นน่าจะเป็นอย่างนี้

แต่มงคลของพระองค์เป็นมงคลของ "นักทำ"

คือต้องลงมือปฏิบัติจึงจะเกิดมงคลจากนั้นพระองค์ก็ทรงแสดงมงคล 38 ประการ

คือการไม่คบคนพาล, การคบบัณฑิต, การยกย่องคนที่ควรยกย่อง,

การอยู่ในถิ่นที่เหมาะสม, ความมีความดีเป็นทุนเดิม,

การตั้งตนไว้ชอบ, ความเป็นคนคงแก่เรียน, ความมีศิลปวิทยา,

ความมีวินัย, วาจาสุภาษิต, การเลี้ยงดูบิดามารดา,

การสงเคราะห์บุตรและภรรยา, การทำงานมิให้คั่งค้าง,

การให้ทาน, การประพฤติธรรม, การสงเคราะห์ญาติ,

การทำงานที่สุจริต, การงดเว้นจากความชั่ว, การไม่ดื่มน้ำเมา,

ความไม่ประมาทในธรรม, ความเคารพ, การเจียมตัว,

ความสันโดษ, ความกตัญญู, การฟังธรรมตามกาลอันเหมาะ,

ความอดทน, ความเป็นคนว่าง่าย, การได้เห็นสมณะ,

การสนทนาธรรมตามกาลอันสมควร, ความพากเพียร,

การประพฤติพรหมจรรย์, การเห็นอริยสัจ,

การทำให้แจ้งพระนิพพาน, จิตใจไม่หวั่นไหวเพราะโลกธรรม,

จิตไม่เศร้าโศก, จิตปราศจากกิเลส,

จิตเกษมปลอดภัยเหตุแห่งความเจริญก้าวหน้าในชีวิต

หรือสูตรแห่งความสำเร็จทั้ง 38 ประการนี้มีบันทึกไว้ในมงคลสูตร

เวลาชาวบ้านทำบุญต่างๆ เช่น ขึ้นบ้านใหม่ แต่งงาน เป็นต้น

พระสงฆ์ท่านจะสวดสูตรนี้ให้เพื่อเป็นสิริมงคลพระสิริมังคลาจารย์

นักปราชญ์ชาวล้านนาไทยได้แต่งหนังสืออธิบายพระสูตรนี้โดยพิสดาร

ชื่อหนังสือ "มังคลัตถทีปนี" ถือกันว่า เป็นวิทยานิพนธ์ชั้นเยี่ยม

เพราะมีการอ้างอิงในแง่วิชาการครบถ้วน ไม่สักแต่ว่าอธิบายเฉยๆ

โดยไม่อ้างอิงหลักฐานเหมือนหนังสือธรรมะทั่วไปในตอนต่อๆ ไป

จะนำเอามงคล 38 ประการมาขยายให้อ่านกันเพื่อจะได้รู้ว่า

ทางแห่งความสำเร็จในชีวิตจะต้องทำอย่างไรบ้างไม่ใช่พอได้ข่าวแปลกๆ

เช่น ต้นไม้ออกลูกรูปร่างคล้ายช้าง คนออกลูกมามีหางคล้ายลูกอ๊อด

ก็แห่ไปขอหวยขอเบอร์

นั่นมันทางแห่งความฉิบหายทั้งนั้นขอปิดท้ายด้วย

บทกลอนของมงคล 38 ประการไว้ดังนี้

พระบรมศาสดาตถาคต สำราญอิริยาบถทรงพักผ่อนณวิหาร "เชตวัน"

อันสมุทร ใกล้นครสาวัตถีบุรีรัตน์เหล่าสาวกสาวิกามาฟังธรรม

ตั้งแต่เช้ายันค่ำแน่นขนัดบัดนี้วังเวงไปทั้งวัด

ดึกสงัดไร้เสียงสำเนียงคนเทวดาจากสถานพิมานทิพย์

เหาะลิ่วลิ่วลิบลิบจากเวหนหวังทูลถามตถาคตทศพล

สิ่งที่ตนกังขามาช้านานบันดาลให้ไฟสว่างไปทั้งวัด

จนมองเห็นถนัดทุกสถานความมืดกลายเป็นเวลาทิวาร

อภิวาทพระทรงญาณในทันใดยืนอยู่ ณ สถานอันเหมาะสม

กรประนมซักถามความสงสัยเป็นโศลกเสนาะรสพจนัย

ซึ่งมีใจความย่อต่อไปนี้

"เหล่าเทพเทวามหาฤทธิ์

ผู้สถิตวิมานแมนแดนสุขีทั้งมนุษย์ในมหาปฐพี

ต่างสงสัยอะไรดีเป็นมงคลข้าพเจ้าขอปุจฉาตถาคต

ให้ปรากฏแจ่มแจ้งทุกแห่งหนอะไรคือมงคลเลิศประเสริฐล้น

เผยยุบลให้กระจ่างสว่างนัย"ฝ่ายองค์พระมุนินท์ชินสีห์

เผยวจีภิปรายหายสงสัยการทำดีทางกายวาจาใจ

คือสิ่งให้ผลเห็นเป็น "มงคล"ห่างคนพาลสันดานชั่วมั่วทางผิด

คบบัณฑิตคนดีมีกุศลยกย่องคนควรยกย่องประคองตน

เป็นยอดยิ่งมิ่งมงคลอุดมดีอยู่ถิ่นฐานเหมาะสมอบรมตน

มีกุศลเสริมสร้างปางก่อนกี้ดำรงตนชอบอย่างทางเมธี

เป็นยอดศรีมงคลอุดมคุณเป็นผู้คงแก่เรียนเพียรศึกษา

ศิลปวิทยาพาเกื้อหนุนพูดจาดีมีวินัยล้ำช่วยค้ำจุน

เป็นยอดบุญยอดยิ่งมิ่งมงคลอีกเลี้ยงดูพ่อแม่ยามแก่เฒ่า

ลูกเมียเราบำรุงให้ไม่ขัดสนการงานทำไม่คั่งค้างเป็นกังวล

เป็นยอดยิ่งมิ่งขวัญดลสวัสดีบำเพ็ญทานประพฤติธรรมสุจริต

สงเคราะห์เหล่าญาติสนิทให้สุขีการทำงานบริสุทธิ์ในยุทธวิธี

เป็นยอดศรียอดผลมงคลชัยงดจากบาปถ้วนทั่วสิ่งมัวหมอง

งดเครื่องดองของเมาไม่เข้าใกล้ไม่ประมาทในธรรมประจำใจ

เป็นยอดยิ่งมิ่งหทัยมงคลดีคารวะนอบน้อมค้อมศิโรตม์

มีสันโดษรู้จักใช้ปัจจัยสี่กตัญญูรู้คุณหนุนคนดี

ฟังธรรมตามกาลมียอดมงคลอีกอดทนเต็มเปี่ยมเสงี่ยมสงบ

หมั่นเข้าพบสมณะประเสริฐผลสนทนาธรรมะกาละดล

ยอดกุศลยอดยิ่งมิ่งมนุษย์มีเพียรเครื่องเผากิเลสเหตุมัวหมอง

มีชีพครองพรหมจรรย์อันวิสุทธิ์เห็นสัจจะอันประเสริฐเลิศวิมุติ

แจ้งนิพพานอันสูงสุดยอดมงคลจิตไม่ไหวไม่เศร้าเคล้ากิเลส

อันเป็นเหตุให้จิตคิดหมองหม่นจิตเกษมปลอดภัยไร้กังวล

ประลุดลมิ่งขวัญอนันต์นานมงคลธรรมสามสิบแปดประการนี้

ใครทำได้ทำดีทุกสถานจะมีชัยชำนะทุกประการ

ดลบันดาลยอดยิ่งมิ่งมงคล

หน้า 6