การบำรุงบิดามารดา

คอลัมน์ รื่นร่ม รมเยศ

เสฐียรพงษ์ วรรณปก

มติชน

วันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2552

คราวนี้มาว่าถึงการบำรุงบิดามารดา

อันนับเป็นสูตรแห่งความสำเร็จในชีวิตประการหนึ่ง

ได้ยินคำว่า "บำรุง" คงนึกไปถึงการเลี้ยงดูปูเสื่ออย่างดี

เลี้ยงให้อ้วนท้วนสมบูรณ์อะไรทำนองนั้น

ความจริงการบำรุงก็คือการเลี้ยงดู อ้วนหรือไม่อ้วนไม่เห็นท่านบอกไว้

อย่างผมนี่ผอมโดยกำเนิดอยู่แล้ว

ถึงลูกจะเลี้ยงดีปานใดก็คงไม่อ้วนขึ้นมาได้ ถ้าไปกำหนดว่าลูกต้องเลี้ยงพ่อแม่ให้อ้วน

ลูกผมแกคงน้อยใจที่ทำไม่ได้ความเป็นพ่อแม่เป็นได้สองชั้น คือ

เป็นโดยธรรมชาติ แต่งงานมีลูกออกมาก็เป็นพ่อแม่โดยอัตโนมัตินี่อย่างหนึ่ง

เป็นโดยคุณธรรม คือให้กำเนิดมาแล้วเลี้ยงลูกให้เจริญเติบโตนี่อีกอย่างหนึ่ง

พ่อแม่จึงนับว่ามีบุญต่อลูกถึงสองชั้นพระพุทธองค์ตรัสว่า

"พ่อแม่เป็นพรหม เป็นเทวดาองค์แรก เป็นอาจารย์คนแรก เป็นผู้ควรบูชาของบุตร"

เพราะเหตุใดจึงว่าเช่นนั้น เพราะพ่อแม่เป็นผู้ให้ลูกมีโอกาสลืมตาดูโลก (ทัสเสตาโร)

ถ้าอุแว้ออกมา พ่อแม่ใจร้ายจับหักคอโยนทิ้งก็คงไม่มีโอกาสได้เห็นโลกใช่ไหมครับ

นี่แลคือเหตุผลประการหนึ่ง

ประการที่สอง พ่อแม่เป็นผู้เลี้ยงดูลูก อดหลับอดนอน

ป้อนน้ำป้อนข้าวตั้งแต่ตีนเท่าฝาหอย ทะนุถนอมด้วยความรักสุดชีวิตจิตใจ

ยุงไม่ให้ไต่ไรไม่ให้ตอม (โปสกา)

ประการที่สาม เลี้ยงดูต่อเนื่องมาจนลูกเติบโต

คอยปกปักรักษาป้องกันอันตราย ให้การศึกษาเล่าเรียน

แต่งงานแต่งการให้เป็นฝั่งเป็นฝา บางรายยังอุปถัมภ์ต่อเนื่องไปจนถึงลูกของลูก

(ก็หลานนั่นแหละ) หรือถึงเหลนก็มี (อาปาทกา)การบำรุงพ่อแม่ทำอย่างไรจึงจะถูกหลัก

พระพุทธเจ้าตรัสสอนไว้เสร็จทำตามเป็นใช้ได้ มีดังนี้ครับ-เลี้ยงดูท่าน

ไหนๆ ท่านก็เลี้ยงเรามาจนโต เวลาท่านแก่เฒ่ามาก็เลี้ยงท่านตอบ-ช่วยกิจการของท่าน

เอาเป็นธุระช่วยเหลือกิจการของท่าน ไม่เพิกเฉยดูดาย-ดำรงวงศ์สกุล มีครอบครัว

มีบุตรสืบสกุลวงศ์ให้ยาวนานหรือพยายามรักษาชื่อเสียงของวงศ์สกุล

ไม่นำความเสื่อมเสียมาให้แก่วงศ์สกุล-ทำตัวให้เป็นทายาทที่ดี มรดกใดๆ

ที่พ่อแม่ภาคภูมิใจมอบให้แก่ลูกไม่เท่ามรดกแห่งความดี

ถ้าลูกประพฤติตนเป็นพลเมืองดี ตั้งหน้าทำมาหากินโดยสุจริตชอบธรรม

ก็นับว่าทำตนสมเป็นทายาทที่ดีของสกุลวงศ์

มีลูกเช่นนี้พ่อแม่ตายตาหลับ-เมื่อท่านตายไป ทำบุญอุทิศให้

ลูกที่ดีไม่เพียงแต่ปรนนิบัติขณะท่านยังมีชีวิตอยู่เท่านั้น

ท่านล่วงลับไปแล้วก็แสดงความกตัญญูกตเวทีให้ปรากฏ

ด้วยการทำบุญอุทิศให้ ตามหลักศาสนานี่คือการ "ตอบแทน" เล็กๆ น้อยๆ

ต่อพ่อแม่ผู้มีพระคุณมหาศาลเท่านั้น บุญคุณอย่างอื่นอาจทดแทนหายกันได้

แต่พระคุณที่พ่อแม่มีต่อลูกไม่มีทางทดแทนได้พ่อแม่มีบุญคุณมหาศาล

เกินกว่าจะทดแทนให้หมดไปได้ มิใช่พูดลอยๆ นะครับ มีพระพุทธวจนะตรัสไว้ที่หนึ่งว่า

ถึงลูกจะมีอายุ 100 ปี แบกพ่อแม่ ป้อนข้าวป้อนน้ำ

ให้พ่อแม่ถ่ายอุจจาระปัสสาวะรด ปรนนิบัติอย่างดีตลอด 100 ปี

ก็ไม่สามารถทดแทนคุณของพ่อแม่ได้คงไม่มีใครทำอย่างนั้นจริงๆ ดอก

สมมุติว่ามีคนทำจริงถึงขนาดนั้น ก็ยังไม่ชื่อว่าได้ตอบแทนคุณพ่อแม่ได้หมด

ยกเว้นอย่างเดียวคือ การช่วยพ่อแม่ที่เป็นมิจฉาทิฐิให้กลายเป็นสัมมาทิฐิ

หรือโปรดพ่อแม่ให้บรรลุธรรมได้นั่นแหละ จึงจะนับว่าได้ตอบแทนคุณพ่อแม่ได้หมด

ดังกรณีพระสารีบุตรเถระพระสารีบุตรนอกจากจะได้ชื่อว่าเป็นคนมีปัญญามากแล้ว

ยังได้รับยกย่องว่าเป็นผู้มีความกตัญญูเป็นเลิศ

ท่านนับถือพระอัสสชิเป็นอาจารย์องค์แรกที่ชักนำให้ท่านเข้ามาบวชในพระพุทธศาสนา

รู้ว่าอาจารย์อัสสชิอยู่ ณ ทิศใด เวลาจะนอน ท่านจะหันศีรษะไปทางทิศนั้น

เพื่อถวายความเคารพแก่อาจารย์ ท่านทำถึงขนาดนั้นนะครับที่ท่านทำอย่างนี้

คิดอีกทีท่านคงไม่ทำเพื่อตัวท่านเองเท่านั้น หากทำเพื่ออนุชนรุ่นหลังด้วย

หมายความว่า แสดงตัวอย่างให้คนรุ่นหลังได้ปฏิบัติตาม

เพื่อเชิดชูคุณธรรมคือความกตัญญูกตเวที

ถ้าโลกนี้มีคนที่รู้คุณคนและตอบแทนคุณคนมากเท่าใด

ก็จะมีแต่ความดีงามและสงบสุขมากเท่านั้นพระสารีบุตรท่านเป็นบุตรพราหมณ์มิจฉาทิฐิ

การที่ท่านมาบวชเป็นสาวกของพระพุทธเจ้า พ่อแม่มิได้เห็นดีเห็นงามด้วยนัก

ตอนหลังท่านชักนำน้องชายให้ออกบวชถึงสองคน

พ่อแม่ยิ่งไม่พอใจ แต่ไม่รู้จะทัดทานอย่างใดจึงหาทางป้องกัน

ยังเหลือลูกชายคนเล็กอีกคนชื่อ เรวตะ จึงจับแต่งงานตั้งแต่ 7 ขวบ

แต่ก็รั้งเรวตะไม่ได้ แต่คราวนี้มิใช่พี่ชายใหญ่พาไปบวช

บุญกุศลเก่าของเรวตะชักพาไปเอง ญาติผู้ใหญ่คนหนึ่งกล่าวอวยพร

หันไปพูดกับเจ้าสาวว่า ขอให้หนูอายุยืนเหมือนยายนะจ๊ะ

เรวตะถามว่า ยายคนไหน เขาชี้ไปที่ผู้หญิงแก่หง่อมคนหนึ่ง

จึงถามประสาเด็กว่า แล้วภรรยาผมต่อไปจะเป็นอย่างนี้หรือ

ได้รับคำตอบว่า ใครอยู่จนถึง 100 ปี เป็นอย่างนี้ทุกคน

จึงเกิดความกลัวอย่างหนัก หาโอกาสหนีไปบวชในที่สุด

เข้าใจว่าบิดาพระสารีบุตรเสียชีวิตไปก่อนหน้านั้นแล้ว

เพราะตอนที่จัดงานแต่งงานให้เรวตะ น้องชายคนเล็กของท่าน

ไม่มีพูดถึงบิดาท่านเลยเมื่อพระสารีบุตรจวนจะนิพพาน (ตาย) นึกถึงมารดาว่า

ยังเป็นมิจฉาทิฐิอยู่ จึงกราบทูลลาพระพุทธเจ้ากลับไปเยี่ยมมารดาที่บ้านเกิด

เพื่อเทศน์โปรดโยมมารดาครั้งสุดท้าย ไปถึงอาการท่านกำเริบหนักแล้ว

ท่านนอนพักอยู่ที่ห้องที่ท่านเกิด มารดาเห็นแสงวูบวาบๆ ตลอดทั้งคืน

เช้าขึ้นมาถามพระลูกชายว่าแสงอะไร พระลูกชายบอกว่า

เทวดามานมัสการท่าน โยมมารดาพอทราบว่า

พระลูกชายของตนใหญ่กว่าเทวดาก็มีความปีติยินดีเป็นล้นพ้นพระสารีบุตรรู้ว่า

ถึงตอนนี้โยมมารดามีจิตใจเลื่อมใสและเชื่อความสามารถของลูกชายแล้ว

(ก่อนนี้ไม่เชื่อเลย พระลูกชายมาหาถึงกับตะเพิดไล่ก็เคยมี)

จึงได้แสดงธรรมให้โยมมารดาฟัง

เทศน์จบโยมมารดาก็ได้บรรลุโสดาปัตติผลปลดเปลื้องหนี้ค่าน้ำนม

ทดแทนบุญคุณของผู้บังเกิดเกล้าหมดสิ้นแล้ว

ท่านก็นิพพานครับ ลูกที่ทำได้ดังพระสารีบุตรนี้เท่านั้น

จึงจะทดแทนพระคุณอันมหาศาลของพ่อแม่ได้

หน้า 6