ออกกำลัง-นั่งนานๆ-โรคหัวใจ

มติชน

วรากรณ์ สามโกเศศ
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
วันที่ 20 มกราคม พ.ศ. 2554


http://teetwo.blogspot.com/2009/12/blog-post_6046.html

เราเชื่อกันมานานว่าการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
ช่วยป้องกันโรคหลอดเลือด หัวใจอุดตัน
แต่ล่าสุดมีงานวิจัยชี้ให้เห็นว่าถึงแม้ว่าจะกระทำเช่นนั้นก็ตาม
แต่ถ้าใช้เวลายาวนานในการนั่งแล้ว
ความเสี่ยงในการเป็นโรคดังกล่าวก็จะสูงขึ้น

งานวิจัยชิ้นนี้สร้างความสั่นสะเทือนในวงการผู้รักสุขภาพในโลกตะวันตกไม่น้อย
เพราะหมายความว่าการออกกำลังกายหนึ่งชั่วโมงต่อวัน
กับการนั่งโดยไม่เคลื่อน ไหวเปลี่ยนอิริยาบถ
เป็นเวลานานหลายชั่วโมงในหนึ่งวันนั้น ทดแทนกันไม่ได้ เหมือนบุญกับบาป

ข้อมูลการสำรวจชายฐานะดีจำนวนมากในปี 1982
เกี่ยวกับการออกกำลังกายโดย Cooper Institute
ในเมือง Dallas ถูกใช้ในงานวิจัยหลายชิ้น
เพื่อหาความเชื่อมโยงระหว่างสุขภาพกับการออกกำลัง กาย
แต่นับว่าโชคดีที่มีคำถามเกี่ยวกับการไม่ทำกิจกรรมอะไร
เช่น ในแต่ละวันใช้เวลากี่ชั่วโมงอยู่ในรถและนั่งดูโทรทัศน์ในการสำรวจครั้งนั้น ด้วย

เมื่อไม่นานมานี้นักวิทยาศาสตร์จาก University of South Carolina
และ The Pennington Biomedical Research Center
ในเมือง Baton Rouge ได้นำข้อมูลที่มีค่าเหล่านั้นมาศึกษา
และติดตามต่อและตีพิมพ์ผลงานใน
The Journal of Medicine and Science in Sports and Exercise
ฉบับเดือนพฤษภาคม ปี 2010

ข้อ สรุปของบทความนี้ในส่วนแรกไม่มีอะไรน่าตื่นเต้น
เพราะพบว่าชายที่นั่งนานที่ สุดมีความเสี่ยงเป็นโรคเกี่ยวกับหัวใจมากที่สุด
โดยชายที่ใช้เวลานานกว่า 23 ชั่วโมงในแต่ละอาทิตย์
ดูโทรทัศน์และนั่งในรถมีโอกาสที่จะตายด้วยโรคหัวใจ
มากกว่าชายที่ใช้เวลาในการกระทำดังกล่าวน้อยกว่า 11 ชั่วโมง มากกว่าร้อยละ 64

สิ่งที่แปลกใจก็คือข้อสรุปในส่วนที่สองที่ว่าในบรรดาชายจำนวนมาก
ที่ใช้เวลานั่งยาวนานและมีปัญหาโรคหัวใจนั้น
จำนวนไม่น้อยเป็นคนที่ออกกำลังกายด้วย
โดยออกกำลังกายสม่ำเสมอและใช้ชีวิตที่คึกคักมีชีวิตชีวา

นัยสำคัญ ของข้อค้นพบนี้ก็คือคนที่ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
แต่ใช้เวลานั่งในรถและดู โทรทัศน์เป็นเวลายาวนาน
จะมีความเสี่ยงเป็นโรคหัวใจพุ่งสูงขึ้น
ผลดีจากการออกกำลังกายไม่อาจหักล้างผลเสีย
ที่เกิดจากการนั่งนานๆ หรือจากการประกอบกิจกรรมที่มีการใช้พลังงานต่ำ

ถ้าจะว่าไปแล้วก็รู้ กันดีว่าคนนั่งนอนบนเก้าอี้เป็นเวลายาวนาน
โดยเฉพาะดูโทรทัศน์ที่ภาษาอังกฤษ เรียกว่า couch potatoes นั้น
มักมีสุขภาพไม่ดี แต่นึกไม่ถึงว่าคนเหล่านี้ที่ active
ในการออกกำลังจนเป็น "active couch potatoes" นั้น
ก็มีโอกาสเป็นโรคหัวใจสูงด้วย

ถ้าจะตีความก็คือต่อให้เป็นคนรักสุขภาพ ออกกำลัง
แต่นั่งทำงานนานๆ ในออฟฟิศมีความเสี่ยงสูงที่จะตายด้วยโรคหัวใจ

สาเหตุ ของมันดูจะอยู่ที่สิ่งที่เรียกว่า "sedentary activities"
(กิจกรรมที่ไม่ออกแรงหรือใช้พลังงานมาก) ซึ่งเป็นกิจกรรมที่ใช้พลังงานหรือใช้ MET ต่ำมาก
เพียง 1 ถึง 1-5 MET เท่านั้น (MET ย่อมาจาก Metabolic Equivalent of Task
เป็นหน่วยวัดการใช้พลังงานของร่างกาย ซึ่งหนึ่ง MET
มีค่าเท่ากับพลังงานที่ถูกเผาผลาญโดยร่างกายเมื่อนอนอยู่เฉยๆ นานหนึ่งนาที)

คำ ถามก็คือเหตุใดการนั่งนานๆ จึงเป็นผลเสียต่อสุขภาพ?
งานวิจัยนี้ระบุว่าในการทดลองกับหนู (หนูสัตว์ทดลอง ไม่ใช่หนูปากแดง)
ในหลายการศึกษาพบว่าเมื่อมันถูกบีบไม่ให้เดินไปได้ทั่วกรงตามปกติดังใจชอบ
จะเกิดการเปลี่ยนแปลงขึ้นอย่างรวดเร็วในด้านลบของเซลล์กล้ามเนื้อ (หัวใจก็เป็นกล้ามเนื้อด้วย)
โดยมันจะแสดงให้เห็นถึงการต้านสารอินซูลิน และมีกรดไขมัน (fatty acids) สูงในเลือด
นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าสาเหตุของการเปลี่ยนแปลงนี้เกิดจากการขาดการหดตัว ของกล้ามเนื้อ

ถ้ามนุษย์นั่งนานๆ เป็นชั่วโมงจะไม่มีการเผาผลาญพลังงานมาก
และกล้ามเนื้อจะไม่มีโอกาสได้ทำงานยืดหดตามปกติ
ดังนั้น จะเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างช้าๆ
ในทางไม่ดีที่จะไปเพิ่มความเสี่ยง
ในการเป็นโรคหัวใจ เบาหวาน ตลอดจนโรคอื่นๆ

อีกงานศึกษาที่คล้ายกันปรากฏใน Journal of The American College of Cardiology
ฉบับเดือนมกราคม 2011 ได้สรุปว่าการใช้เวลาว่างมากมายหน้าจอโทรทัศน์
หรือจอคอมพิวเตอร์ดูเหมือนว่า จะเพิ่มความเสี่ยงในการเป็นโรคหัวใจขึ้นอย่างมาก
ซึ่งอาจไม่เกี่ยวพันกับการออกกำลังกายมากหรือน้อยแต่อย่างใด

บทความ นี้ระบุว่ากลุ่มผู้ที่ใช้เวลาอยู่หน้าจอมากกว่า 4 ชั่วโมงต่อวัน
เมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มผู้ใช้เวลา 2 ชั่วโมงแล้ว
มีโอกาสที่จะเกิดปัญหาสำคัญเกี่ยวกับหัวใจมากกว่าหนึ่งเท่าตัว
เหตุผลที่อธิบายก็คือการนั่งนานๆ กระทบต่อปัจจัยสำคัญ
ของระบบการเผาผลาญร่างกายและการอักเสบ
ในร่างกายจนนำไป สู่ความเสี่ยงเกี่ยวกับสุขภาพหัวใจ

คนไทยที่อยู่ในเมืองและมีฐานะดี ทุกวันนี้ ทำงานบ้านอันได้แก่ ซักผ้า ล้างรถ ถูพื้น
เปลี่ยนหลอดไฟ ฯลฯ น้อยลง ซึ่งแต่ละงานใช้พลังงานประมาณ 2-3
MET′s กิจกรรมเหล่านี้ช่วยเสริมการทำงานของกล้ามเนื้อ
การไม่ทำงานที่ออกแรงโดยใช้เงินช่วยเหลือให้พลเมืองจากเพื่อนบ้านของเรา
จำนวนหนึ่งได้มีร่างกายแข็งแรงจากการทำงานบ้านแทน



ทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจและรายจ่าย

ข้อ สรุปจากงานศึกษานี้มิได้ทำให้เกิดความสับสน
การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอนั้นเป็นผลดีต่อสุขภาพอย่างแน่นอน
แต่ต้องไม่ประกอบการนั่งเป็นเวลานาน
ไม่ว่าจะทำงาน อ่านหนังสือ และร้ายที่สุดคือดูโทรทัศน์ ดูจอคอมพิวเตอร์

กลไกของร่างกายที่ เกี่ยวพันกับกิจกรรมที่ใช้พลังงานน้อยมากๆ มากเกินไป
แตกต่างจากกลไกของร่างกายที่ก่อให้เกิดผลประโยชน์จากการออกกำลัง กาย
ข้อแตกต่างนี้อาจช่วยอธิบายว่าเหตุใดคนที่ออกกำลังกายสม่ำเสมอแต่ใช้เวลา
นั่งกับกิจกรรมที่เผาผลาญพลังงานน้อยจึงมีโอกาสตายด้วยโรคหัวใจสูงขึ้น

คำ แนะนำสำหรับผู้รักสุขภาพก็คือจงออกกำลังกายสม่ำเสมอ
อย่านั่งโดยเผาผลาญพลังงานน้อยนานๆ
จงลุกขึ้นไปทำกิจกรรมทุกชั่วโมง
งานบ้านและงานที่ทำให้ต้องเคลื่อนไหวร่างกายเป็นสิ่งสมควรทำ

การศึกษาครั้งนี้อาจอธิบายว่าเหตุใด
อายุขัยเฉลี่ยของหญิงในทุกสังคมจึงยืนยาวกว่าชาย

งาน บ้านที่ภรรยาต้องทำนี่แหละคือสาเหตุสำคัญ
นอกเหนือจากอีกเหตุผลหนึ่งอัน
ได้แก่การที่พระเจ้าประสงค์ให้หญิงได้มีเวลาอันสงบ
ในช่วงเวลาสุดท้ายของ ชีวิตหลังจากสามีได้ตายไปแล้ว