หนังสือประทับใจไม่รู้ลืม

วรากรณ์ สามโกเศศ
มติชน
วันที่ 04 ธันวาคม พ.ศ. 2551

คำถามที่ตอบยากที่สุดคือชอบหนังสือเล่มใดมากที่สุด ที่ตอบยากก็เพราะว่าใครๆ

ก็ชอบหนังสือกันหลายเล่ม แต่หากถามว่าเล่มใดประทับใจมาก ๆ

ก็จะตอบได้ง่ายกว่า สำหรับตัวผู้เขียนนั้นคำตอบคงต้องย้อนไปในอดีต

มีหนังสืออยู่เล่มหนึ่งที่อ่านตั้งแต่วัยรุ่นและรู้สึกประทับใจจนจำได้ไม่รู้ลืมถึงทุกวันนี้

เล่มนั้นก็คือ "ขบวนเสรีจีน" ของคุณสด กูรมะโรหิต

คุณสด กูรมะโรหิตเป็นนักเขียน นักคิดคนสำคัญคนหนึ่ง

หลังยุคสงครามโลกครั้งที่สองเป็นเจ้าของนวนิยายลือลั่น

เช่น "ระย้า" "ปักกิ่งนครแห่งความหลัง" "โกรกกระทิง"

"ข้อคิดจากแผ่นดินไทย" สารคดีบทละครเรื่องแปล

บทความข้อเขียนฯลฯ

คุณสด กูรมะโรหิต เป็นเพื่อนร่วมรุ่นโรงเรียนเทพศิรินทร์กับ

คุณโชติ แพร่พันธุ์ (ยาขอบ) คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ (ศรีบูรพา)

และ ม.จ.อากาศดำเกิง รพีพัฒน์

คุณสดเรียนจบปริญญาตรีจากมหาวิทยาลัยปักกิ่ง

เป็นนักเรียนนอกจากจีนยุคแรกของไทยก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง

ท่านเป็นผู้มีอุดมการณ์อันมั่นคงเชื่อมั่นในหลักการสหกรณ์ถึงกับลงมือเป็นเกษตรกร

และจัดตั้งระบบสหกรณ์ขึ้นเองเพื่อช่วยเหลือเกษตรกรผู้ยากจน

แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จถูกระแวงกลั่นแกล้งรังแกและโดนมรสุมการเมืองเล่นงาน

จากความพยายามต่อสู้เพื่อคนยากจน"ขบวนเสรีจีน"

เป็นงานชิ้นเอกเป็นบทประพันธ์ที่ได้รับรางวัลตุ๊กตาทอง

เมื่อได้จัดทำเป็นภาพยนตร์ใน พ.ศ.2502

แรกเริ่มเขียนลงเป็นตอนๆ ลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์สยาม

สมัยสิ่งพิมพ์ดังของยุคนั้น และนำมารวมเล่มตีพิมพ์ใน พ.ศ.2503

คุณสดได้กล่าวถึงนิยายเรื่องนี้ว่า ".......เรื่องขบวนเสรีจีน

เป็นเรื่องที่มีพื้นฐานมาจากความเป็นจริง

เมื่อสมัยสงครามจีน-ญี่ปุ่น ที่เริ่มต้นเมื่อ ค.ศ.1936 (พ.ศ. 2479)

และมาสุดสิ้นลงในสงครามมหาอาเซียบูรพา

ข้าพเจ้าได้เขียนขึ้นโดยอาศัยบันทึกความจำของ Lu Ping Fei(หลูผิงเฟ)

นักศึกษาจีนคนสำคัญที่ได้ทำการต่อสู้กับกองทัพญี่ปุ่น

มาด้วยตนเองทางใต้ดินจนต้องเสียชีวิตของบรรดานิสิตมิตรสหายไปเป็นอันมาก

ข้าพเจ้ารู้สึกว่าข้าพเจ้าได้เป็นเสมือนผู้สังเกตการณ์

ที่เดินทางร่วมไปกับขบวนกู้อิสรภาพของหลูผิงเฟ

เพราะกิจกรรมของนักศึกษาหนุ่มผู้นี้

เป็นกิจกรรมของนักศึกษาอื่นทั่วๆไปที่ข้าพเจ้าได้พบมาด้วยตนเอง

เมื่อข้าพเจ้าศึกษาอยู่ในปักกิ่งระหว่าง ค.ศ.1931 กับ ค.ศ.1936

ในยุคนั้นการเคลื่อนไหวของนักศึกษาจีนที่ต่อต้านการรุกราน

ของลัทธิจักรวรรดินิยมญี่ปุ่น ได้กำลังดำเนินไปอย่างรุนแรง

ข้าพเจ้าได้ประสบเหตุการณ์เหล่านี้มาด้วยตนเองตลอดเวลา

ที่ข้าพเจ้ามีชีวิตอยู่ในจีนเหนือ

ขบวนเสรีจีนของหลูผิงเฟเป็นผลสุดท้ายของการเคลื่อนไหวแห่งนักศึกษาในครั้งนั้น

แม้จะเป็นเพียงการเคลื่อนไหวของเด็กหนุ่มชายหญิง

ที่ไม่มีทางจะสู้รบตบมือกับกองทัพอันเกรียงไกรของซามูไรญี่ปุ่นได้

แต่กิจกรรมของขบวนเสรีจีนนี้ก็เป็นสัญลักษณ์อันสำคัญยิ่ง

ของชาวจีนผู้เสรีที่ยินดีเลือกเอาความตายเพื่อธำรงไว้

ซึ่งเสรีภาพอันเป็นธรรมข้าพเจ้าหวังว่าอย่างน้อยการต่อสู้

ของหลูผิงเฟตามความในบันทึกของเขา

ตลอดจนการเคลื่อนไหวของขบวนเสรีจีนในเรื่องที่ข้าพเจ้าเขียนขึ้นนี้

คงจะเป็นข้อคิดอันหนึ่งของชาติมนุษย์ผู้แสวงธรรมอันเสรี

ที่ควรจะเตือนใจให้เสรีชนทุกคนได้คิดว่าความกลัวคือศัตรูของเสรีภาพ......."

คุณสดได้เขียน "ขบวนเสรีจีน"

ในแนวที่สอดคล้องกับนิยายสมัยใหม่ที่ได้รับความนิยมหลายเรื่อง

เช่นDa Vinci Code ของ Dan Brown

"เจ้าไล" ของอาจารย์คึกเดช กันตามระ

Bridges of Madison County ของ Robert Waller ฯลฯ

กล่าวคือเป็นนิยายที่อิงกับเรื่องจริงอย่างแนบเนียน

ผู้เขียนมิได้บอกว่าเป็นเรื่องจริงแต่ในเนื้อหาและ

รายละเอียดของเรื่องมีความจริงปนอยู่มาก

และเมื่อผสมกับจินตนาการก็ออกมาเป็นนิยายที่สนุกสนาน

และมีสาระบ่อยครั้งมีการประท้วงเป็นเรื่องเป็นราวขึ้น

เพราะคนอ่านทึกทักว่าเป็นเรื่องจริงผู้เขียนได้เขียนไว้ชัดเจน

ต่างจากนักเขียนฝรั่งหลายคนที่ทิ้งเป็นปริศนา

ให้คิดว่าเรื่องที่เล่านั้นเป็นเรื่องจริงทั้งหมดหรือไม่

คุณสดได้เขียนว่า ".......ข้าพเจ้าไม่ถือว่าเรื่องนี้เป็น

นวนิยายบริสุทธิ์ ขอท่านผู้สนใจในการพินิจพิจารณาเรื่อง

ที่ข้าพเจ้าเขียนได้โปรดเข้าใจตามนี้ด้วย

ข้าพเจ้าไม่สมัครจะเรียกนิยายหรือเรื่องที่ข้าพเจ้า

เขียนขึ้นว่าเป็นวรรณกรรมประเภทใด

ข้าพเจ้ารู้แต่ว่าข้าพเจ้าต้องการอะไร

และทำอย่างไรข้าพเจ้าจึงจะเขียนสิ่งที่ข้าพเจ้า

ต้องการออกมาให้ท่านอ่านได้ด้วยความเข้าใจ

ที่ตรงกับความมุ่งหมายของข้าพเจ้า.......""ขบวนเสรีจีน"

เล่าเรื่องการต่อสู้แบบใต้ดินของเหล่านักเรียน

นักศึกษาจีนอายุตั้งแต่ 12-20 ปี

ต่อต้านความพยายามยึดครองของญี่ปุ่นในช่วงเวลา 10 ปี

ก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง "เด็ก" เหล่านี้สู้ตั้งแต่

ใช้ไม้เบสบอลจนกระทั่งมีอาวุธปืน

มีจำนวนสมาชิกสูงสุดประมาณ 2,000 คน

ในตอนแรกทำงานได้ผลด้วยการลอบเผาโกดังสินค้าเก็บยุทธภัณฑ์

โรงภาพยนตร์ และร้านค้าที่คนญี่ปุ่นสัญจร

ตลอดจนลอบฆ่าคนจีนที่ทรยศต่อชาติทำงานรับใช้ญี่ปุ่น

เมื่อ "เด็ก" รวมกันอาละวาดโดยผู้ปกครองไม่ทราบอย่างมีประสิทธิภาพ

ทางการญี่ปุ่นก็เริ่มตอบโต้ แต่จับไม่ได้ไล่ไม่ทัน

จนสมาชิกคนหนึ่งลืมสมุดนักเรียนไว้ในโรงหนังที่ไปเผา

ซึ่งในนั้นมีรายชื่อของสมาชิกอยู่ "เด็ก" จึงถูกกวาดต้อนไปกว่า 100 คน

ถูกทรมานให้เปิดเผยรายชื่อ นับร้อยคนถูกกวาดล้าง

และถูกยิงเป้าในที่สุดอย่างน่าเศร้าสลด

"เด็ก"ทั้งหมดต่อสู้ด้วยความรักชาติอย่างกล้าหาญ ไม่กลัวตาย

เพื่อแสดงศักดาให้คนจีนส่วนอื่นที่ยอมศิโรราบลุกขึ้นต่อสู้และขับไล่ญี่ปุ่น

ครั้งหนึ่งในขณะที่ทหารญี่ปุ่นเดินแถวเข้าเมือง

คนจีนคนหนึ่งโดดลงมาจากตึกสูงเพื่อฆ่าตัวตายและ

ตั้งใจให้ทับทหารญี่ปุ่นตายด้วยซึ่งก็ทำได้สำเร็จ

เรื่องดำเนินไปอย่างเห็นจริงทั้งสนุกตื่นเต้นและเร้าใจ

และไม่แสดงความเก่งกาจของ "เด็ก" จนดู "เว่อร์"

"เด็ก"เหล่านี้รู้ทันการเมืองสมัยนั้นที่มีการขับเคี่ยวสู้รบ

เพื่อแย่งอำนาจกันระหว่างพรรคกกมินตั๋งของเจียงไคเช็ก

และพรรคคอมมิวนิสต์ของเหมาเจอตุง

"เด็ก"พยายามอยู่ตรงกลางไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใดเพราะเกรงว่า

จะตกเป็นเครื่องมือของพรรคการเมือง

ในตอนแรกพรรคทั้งสองสู้รบกันอย่างหนัก

แต่ทนเสียงเรียกร้องของประชาชนจีนไม่ได้ว่าให้พักรบกัน

และรวมกันหันมาต่อสู้ญี่ปุ่นผู้รุกรานจะถูกกาลเทศะก่อน

ทั้งสองฝ่ายรามือและสู้รบกับญี่ปุ่นอย่างหนัก

จนสงครามโลกครั้งที่สองสุดสิ้นลง

การสู้รบระหว่างพรรคทั้งสองอีก 3 ปีต่อมา

จึงได้ตัดสินว่าใครเป็นผู้ชนะผู้เขียนพยายามนึกว่า

ในตอนอายุ 13-14 ปีที่อ่าน "ขบวนเสรีจีน" นั้น

รู้สึกประทับใจเพราะเหตุใดคำตอบก็คือประทับใจ

ในความเสียสละ ความรักชาติศักดิ์ศรี

ความซื่อสัตย์ต่อกันและกันของสมาชิกขบวนเสรีจีน

เมื่อผู้เขียนโตขึ้นจึงเข้าใจว่าสิ่งที่หนังสือเล่มนี้ได้ให้ผู้อ่าน

ก็คือการหล่อหลอมให้เป็นคนมีความเชื่อ

กล่าวคือความเชื่อในเรื่องการเสียสละ ความรักชาติ

และความจริงใจต่อกันและกันของกลุ่มคน

การมีความเชื่อซึ่งไม่ต่างไปจากการมีอุดมคติ

หรืออุดมการณ์เป็นเรื่องสำคัญสำหรับมนุษย์ที่มีความคิด

ไม่ว่าความเชื่อนั้นจะสร้างสรรค์หรือบ่อนทำลายสังคมก็ตามที

คนที่ไม่มีความเชื่อในเรื่องใดๆ เลย

(เขาอาจบอกว่าเขามีความเชื่อคือไม่เชื่ออะไรเลยก็ได้)

ก็จะเป็นคนลื่นไหลไปวันๆ อย่างปราศจาก

หลักการหาประโยชน์ให้แก่สังคมที่ตนเป็นสมาชิกได้ยาก

หนังสือเล่มนี้มิได้พยายามสร้างความชิงชังทหารญี่ปุ่นหรือคนญี่ปุ่น

แต่ลึกเข้าไปแล้วชิงชังสงครามความเห็นแก่ตัวและความเห็นแก่ได้

พร้อมกับชี้ให้เห็นถึงคุณธรรมอันสูงยิ่งของมนุษย์คือความเสียสละ

ซึ่งไม่มีการเสียสละใดที่ยิ่งใหญ่ไปกว่าการยอมเสี่ยงสูญเสียชีวิต

ใน พ.ศ.2503 กระแสต่อต้านคอมมิวนิสต์กำลังก่อตัวเป็นคลื่นใหญ่ในสายตา

คนไทย สิ่งที่ทางการไทยพยายามสื่อก็คือ "จีนคือคอมมิวนิสต์"

ผู้เขียนพยายามนึกว่าเหตุใดตนเองและอีกหลายคนในสังคมไทย

ตอนนั้นซึ่งก็เป็นผู้รับสาร "จีนคือคอมมิวนิสต์" จึงไม่นึกรังเกียจ

หนังสือเล่มนี้ที่มีคำว่าจีนอยู่ข้างหน้าแต่ก็นึกไม่ออก

คาดว่าเนื้อหาอันทรงคุณค่าของหนังสือกระมังที่ทำให้สามารถ

เอาชนะสารดังกล่าวได้อย่างเด็ดขาด

สิ่งที่สอนคุณธรรมอันสูงค่าของมนุษย์อันเป็นอกาลิโก

ย่อมเอาชนะสายลมที่พัดผ่านเสมอ

หน้า 6